Geschiedenis spoorwegen
in en om
Roosendaal

Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.

Het postvervoer per trein in en om Roosendaal, 1907-1996

1. Een gloednieuw stationspostgebouw in 1907

Naast het nieuwe en fraaie stationsgebouw verrees er in Roosendaal in de jaren 1906-1907 een apart postgebouw als centrale plek voor de ontvangst en verzending van alle poststukken naar en van West-Brabant. Het eerste perron kreeg aan de zuidzijde een tweemaal zo brede overkapping (links) om voldoende ruimte te scheppen voor het laden en lossen van postwagens of -karren.

Een foto uit 1938 toont de voorzijde van het stationspostgebouw. Het kleine koepeltje als afsluiting van de voorgevel was toen al verdwenen. De steen, onder het grote raam aan de voorzijde, liet het bouwjaar 1907 zien. De overdekte hoofdingang lag rechts van het hoge gedeelte.

Een andere foto uit 1938 toont het middenstuk van het stationspostgebouw. De steen, onder het grote raam aan de voorzijde, laat het bouwjaar 1907 zien. Rechts lag de hoofdingang.

Overigens was het gebouw een echte werkplek voor postpersoneel. Zakken vol poststukken lagen te pas en te onpas gereed in allerlei lokalen om verwerkt te worden of voor verder vervoer per trein, of in postwagens naar dorpen in de omgeving of de stad.
Foto uit circa 1910.

Het eerste perron in Roosendaal kreeg aan de zuidzijde een tweemaal zo brede overkapping om voldoende ruimte te scheppen voor het laden en lossen van postwagens of -karren. Die had je overigens in alle soorten en maten. Foto uit circa 1910.

Het in- en uitladen van de post uit een postrijtuig van de Nederlandse Posterijen, ergens in Nederland, circa 1925.

Eén van de postrijtuigen, destijds in gebruik bij de spoorwegmaatschappijen in Nederland. Dit is rijtuig L 478 uit de serie L 469-480 van de 'Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij' (HIJSM) uit 1918. De plaats van de foto is onbekend, maar ongetwijfeld reden deze rijtuigen ook naar en van Roosendaal.

Het waren overigens niet alleen maar poststukken, die van overal in Nederland naar elders in Nederland en zelfs naar en van het buitenland per trein werden verstuurd. Het spoorwegbedrijf deed in het stukgoederenvervoer zelf ook een duitje in eigen zak.
Het laden en lossen gebeurde altijd op het perron langs spoor 1, want dan was het vervoer naar en van de stad gemakkelijker te doen. Overigens was het tweede perron wel bereikbaar via liften naar en van het eerste perron, maar dat kostte veel meer tijd.

Slecht één enkele foto van de vroegere liften is bekend. Deze lagen op dezelfde plaats tussen het eerste en het tweede perron als waar in de jaren negentig een tweede tunnel voor voetgangers werd aangelegd. Waarschijnlijk zijn de installaties in de jaren vijftig buiten gebruik geraakt en afgebroken. Misschien was er ook sprake van oorlogsschade. Het draagvermogen per lift was duizend kilogram. Gemakkelijk kon er dan ook een kar met stukgoed worden overgebracht.

In de jaren van de Eerste (en ook in de Tweede) Wereldoorlog was er haast geen sprake van uitwisseling van poststukken tussen Nederland en Belgie, of het was uitsluitend in handen van de militaire overheid. De douanegoederenloods was in die jaren dan ook nauwelijks in gebruik en werd in de Eerste Wereldoorlog bestemd voor de binnenlandse PTT. Zo hadden de sjouwerlieden van die loods toch nog wat werk, onder leiding van enkele PTT'ers. Foto uit circa 1915.

Een foto uit de late jaren twintig laat op de achtergrond nog een vrij kale Stationsstraat zien. Links is het kantoorgebouw van Van Gend & Loos te ontwaren. Rechts in de verte ligt de bebouwing aan de Brugstraat. Wat opvalt is het feit dat in Roosendaal in die tijd al gebruik werd gemaakt van elektrisch transport van postzakken. De mannen zijn de Roosendalers Bogers, Vroman en Hopstaken.

In vroegere dagen werd er onderweg nogal wat post in Utrecht CS van de ene naar de andere trein overgeladen, zoals op 26 juli 1938 werd gefotografeerd. Foto NS, collectie Het Utrechts Achief.

Bij het bombardement op 11 september 1944 en het in brand vliegen van een munitietrein ging het stationspostgebouw helemaal in vlammen op. De restanten werden afgebroken en maakten plaats voor een naoorlogse nieuwbouw in een andere vormgeving, maar wel grotendeels op dezelfde funderingen. Foto uit 1945.

2. Een gloednieuw stationspostgebouw in 1946

Evenals voorheen kreeg het nieuwe stationspostgebouw aan de straatzijde een ietwat vooruitstekend en hoger middengedeelte. Vanwege de hoge bomen was het in latere jaren echter onmogelijk om als fotograaf een meer haaks ten opzichte van het gebouw gelegen positie in te nemen. De foto is gemaakt op 19 juni 1983.

Evenals voorheen kreeg het nieuwe stationspostgebouw een ietwat vooruitstekend en hoger middengedeelte. Vanwege de hoge bomen was het in latere jaren echter onmogelijk om als fotograaf een meer haaks ten opzichte van het gebouw gelegen positie in te nemen. De foto is gemaakt op 23 juli 1983.

Bij het bombardement op 11 september 1944 en het in brand vliegen van een munitietrein ging het stationspostgebouw geheel in vlammen op. Gelukkig bleef toen wel de tweemaal zo brede overkapping overeind, zodat die naadloos kon worden ingepast in de nieuwbouw.

Het eerste perron gaf na de oorlogsjaren bij de postgebouw nog evenveel ruimte als voordien voor het laden en lossen van postwagens of -karren. De foto is gemaakt op zondag 19 juni 1983, een dag van volledige rust in het postvervoer per trein.

3. Het postvervoer in Roosendaal, 1972-1987

Elke avond, behalve op zaterdag, veranderde het eerste perron bij het stationspostgebouw in een druk gedoe met laden en lossen van postzakken tussen postkarren en postrijtuigen. De foto is gemaakt, kijkend van west naar oost.

Zojuist is een 'stroomlijnpostrijtuig' 1914 langs het perron bij het stationspostgebouw gestopt. De eerste postzakken worden er uit gehaald.

Een nog in de oorspronkelijke kleuren verkerend motorpostrijtuig wordt in 'het blauwe uurtje' beladen vanaf volle postkarren.

4. Het rollend materieel in Roosendaal, 1969-1979

Het (stroomlijn-)postrijtuig 933, letter genummerd als 1933, staat overdag op 24 juli 1969 terzijde gesteld op de kopsporen aan de oostzijde van het perron.

Het postgebouw te Roosendaal aan de perronzijde. Op spoor 1B staat een plan C-postrijtuig uit 1952 (aanvankelijk genummerd als P 7916. Aan weerzijden ervan staan een of meer goederenwagens, die tijdelijk in gebruik zijn voor het postvervoer, in afwachting van nieuwe wagens. Op 31 december 1982 reed er voor het laatst een plan C-postrijtuig mee in de treindienst tussen Amsterdam en Brussel. Als zodanig is rijtuig P 7920 behouden gebleven voor het Nederlands Spoorwegmuseum.

ZW 003-32 01-05-1972 NS, motorpostrijtuig (mP) 3027 met postrijtuig plan E te Roosendaal, wachtend op de inzet in de late middaguren. Er waren in totaal 33 mP's (3001 t/m 3033) in dienst en 23 stuks postrijtuigen plan E (P 7921 t/m P 7943).

ZW 022-01 23-11-1975 NS, Pec's 1908, 1924, 1931 en 1933, wachtend op sloop te Roosendaal. De stroomlijn-postrijtuigen uit 1938, 1940 en 1950 (later genummerd als 1901 t/m 1936) gingen inmiddels buiten dienst. Alvorens deze bakken naar de sloper in Mijdrecht werden afgevoerd, haalden werklui van de Roosendaalse wagenwerkplaats er nog wat onderdelen uit.
Een Pec is een postrijtuig, geschikt voor elektrische treindienst met stroomlijnstellen en voorzien van een toiletinrichting of closet.

Een andere foto laat Pec 1924 en een tweetal soortgenoten zien bij de Roosendaalse wagenwerkplaats. Foto uit de jaren 1972-1975.

Soortgenoten die nog wel een tijdje in gebruik bleven, stonden overdag op de kopsporen aan de oostzijde van het tweede perron te Roosendaal opgesteld. Links staat een rijtuig uit de serie Pec 1901 t/m 1906 met een 'deukkop' uit 1938. De uitsparing diende voor het opslaan van de koppeling. Er bestond toen nog een verschil in hoogte van de koppeling tussen elektrische en diesel-elektrische treinstellen. Moest de Pec aan een elektrisch treinstel worden gekoppeld, dan werd de diesel-elektrische koppeling omhoog geklapt. Pec 1902 met een 'deukkop' ging als laatste op 28 september 1979 aan de kant, na een rit in Benelux-trein 189 tussen Amsterdam en Roosendaal. Het rijtuig en kreeg een plekje in de opslagloods van het Nederlands Spoorwegmuseum. Foto uit de jaren 1972-1975.

Vaak stonden er overdag drie of vier Pec's (onder andere Pec 1923) aan de kant op de kopsporen aan de oostzijde van het tweede perron te Roosendaal. Foto uit de jaren 1972-1975.

ZW 027-27 15-04-1976 NS, 1731 en Pec 1912, staand op één van de kopsporen aan de oostzijde van het tweede perron te Roosendaal. In de verte staat de voormalige douanegoederenloods, die inmiddels in gebruik is als goederenloods voor Van Gend & Loos. De loods bevindt zich nog in originele toestand met dakkapellen en zonder aanbouw aan de noordzijde. De foto is gemaakt vanaf het bordes van seinhuis B.

KD 001-17 13-07-1977 NS, Pec 1926, staand op één van de kopsporen aan de oostzijde van het eerste perron bij de goederenloods van Van Gend & Loos te Roosendaal en wachtend op een latere inzet. De foto is gemaakt vanaf het tweede perron.

Een illustratie van trein 4635 (Zwolle-Vlissingen), bestaande uit 'hondekop' NS 742 en de Pec's 1902 en 1927. De foto is gemaakt op 28 maart 1978 en gepubliceerd in Rail-Magazine 378. Rechts staat nog de schoorsteen van de voormalige zuivelfabriek 'Het Anker' en links zijn de torens van de Paterskerk te onderscheiden.

Een motorpostrijtuig (mP) bij aankomst te Roosendaal. Foto uit circa 1975. Rechts staat een Beneluxtreinstel op reserve.

Inmiddels reed er tussen Groningen en Roosendaal een goederenwagen voor proefnemingen, bedoeld om te komen tot een juiste opvolger van alle (oude) goederenwagens (en rijtuigen) in het postvervoer. Vanaf de zomerdienstregeling 1979 werden 62 speciaal voor postvervoer ontwikkelde twee-assige goederenwagens (gP's), geschikt voor 60 rolcontainers, in dienst gesteld. De wagens waren in het NS-park met 15.64 meter, de langste twee-assige wagens. Foto's uit circa 1975, collectie Marius Broos, Roosendaal.

5. Nog wat beelden elders in het land, 1975-1980

ZW 051-14 22-12-1977 NS, mP 3019, passeert het seinhuis post T te Bergen op Zoom. Nog slechts enkele jaren en Zeeland werd uitsluitend met een vrachtauto vanuit Roosendaal bediend.

Een drietal motorpostrijtuigen (mP's) bij aankomst vanuit Den Haag of Utrecht te Rotterdam CS. Van dit type waren in de jaren zestig 35 stuks in dienst gesteld. Foto uit circa 1975.

ZW 059-34 13-10-1978 NS, mP 3007, met (oude) postgoederenwagens, passeert de steenfabriek te Gilze-Rijen.

ZW 057-26 18-08-1978 NS, mP 3017, met (oude) postgoederenwagens, passeert Gilze-Rijen.

ZW 077-33 19-02-1980 NS, mP 3027 + 3 (nieuwe) postgoederenwagens (gP's) passeert Zegge (Spiekestraat).

KD 021-33 27-07-1978 NS, mP 3023, met (oude) postgoederenwagens, krijgt veilig en vertrekt uit Zwolle (zuidzijde).

ZW 064-10/11 18-05-1979 NS, 123+Pec 1907, trein 7926 (Enschede - Zwolle), nabij Laag-Zuthem. Het was één van de laatste malen dat een Pec werd ingezet in een diesel-elektrische treindienst.

6. Een nieuw expeditieknooppunt in Roosendaal, 1982-1983

ZW 111-08 15-05-1982 NS/B, 1201+1206, trein 161 (Amsterdam CS – Brussel Zuid), met het EKP in aanbouw, Roosendaal.

Eind jaren zeventig en begin jaren tachtig liet de PTT in heel het land bij regionale spoorwegknooppunten expeditieknooppunten (EKP's) bouwen, zodat voortaan alle vervoer van post volledig los van de reizigersdienst op de perrons kon worden afgewikkeld.

In Roosendaal verrees dat EKP aan de Kade, hoewel in eerste instantie ook de plaats van de in 1979 gesloten wagenwerkplaats in beeld was. Gelukkig is dat plan niet doorgegaan, anders was toen al de monumentale locomotievenloods in Roosendaal zonder wat tegenstand van betekenis afgebroken. Voor het behoud bestond in Roosendaal toen nog geen enkel initiatief.

ZW 111-09 15-05-1982 NS, 2505, met het EKP in aanbouw, Roosendaal.

Vanuit de lucht legde Thom van Amsterdam het in aanbouw zijnde EKP-complex vast. Het betekende een behoorlijke aanslag op de tot dan toen nog kleinschalige stedenbouwkundige ruimte.

In mei 1983 werd het nieuwe EKP in Roosendaal door de PTT in gebruik genomen. Foto Ben Steffen, Roosendaal, 31 mei 1983.

In mei 1983 werd het nieuwe EKP in Roosendaal door de PTT in gebruik genomen, voorzien van de nieuwste snufjes op postgebied, zowel bij het lossen en laden als bij het sorteren. Foto Ben Steffen, Roosendaal, 31 mei 1983.

Pas op 30 september 1983 werd het EKP officieel geopend met de komst van NS DE-20 'Kameel'. Foto Ben Steffen, Roosendaal.

ZW 129-11 01-10-1983 NS, 1645, Open Dag EKP te Roosendaal, met NS 1653, NS 1645 en NS 2881.

Overigens werd in die jaren bij de PTT al steeds meer van scholieren, mensen in deeltijd, oproepkrachten en andere losse krachten gebruik gemaakt om de kosten te drukken. Niet langer zag je nog veel personeel in uniformkleding aan het werk. De foto is gemaakt op 13 september 1983.

Helaas werd het postvervoer per trein vanaf 1991 geleidelijk aan al gestaakt en overgenomen door vrachtauto's, totdat op 16 mei 1997 in heel Nederland al het vervoer per trein werd opgeheven. Overigens was het in 1983 in gebruik genomen EKP van de PTT aan de Kade te Roosendaal al in 1996 volledig gesloten. De foto is gemaakt in 1992.

7. Onderweg naar of van Roosendaal met motorpostrijtuigen, 1983-1987

KD 088-09 14-02-1983 NS, mP 3015 + mP 3032 + 2 gP's, is zojuist het voormalige haltegebouw Seppe gepasseerd.

KD 128-28 23-10-1985 NS, mP 3019 + 2 gP's, passeert het voormalige haltegebouw Seppe.

KD 132-24 01-05-1986 NS, mP 3011, uit Rotterdam, is Oudenbosch gepasseerd en nadert Roosendaal.

KD 139-09 25-06-1986 NS, mP 3001 + gP 047, is zojuist Zevenbergen gepasseerd.

KD 148-35 24-09-1986 NS, mP 3017 + gP 027 + gP 033 + gP 035, nadert Roosendaal als trein 51541 uit 's-Hertogenbosch.

KD 150-13 13-10-1986 NS, mP 3020 + 3 gP's + mP 3020, nadert Zegge als trein 51541 uit 's-Hertogenbosch.

KD 170-31 14-10-1987 NS, mP 3017 + gP 016 + gP 034 + gP 025, nadert Roosendaal als trein 51541 uit 's-Hertogenbosch en passeert daarbij het raccordement Philips.

KD 156-31 05-05-1987 NS, mP 3002 + 3 gP's, vertrekt uit Roosendaal en passeert het seinhuis B met seinbrug.

Meer informatie over het station Roosendaal is te vinden in het boek 'Roosendaal, een spoorwegknooppunt als 's lands voorportaal in het zuiden, 1854-1996'. Met dank aan Toon de Bruijn.

Geschiedenis spoorwegen in en om Roosendaal